Działalność w Krakowie

Szarffenbergowie to polski ród drukarzy, księgarzy, drzeworytników i papierników wywodzących się ze Śląska. Działali w Krakowie, ale ich działalność rozciągała się także na Śląsk (do Wrocławia i Nysy) oraz Łużyce (do Zgorzelca).

Marek Szarffenberg (zm. 1545) był seniorem rodu, przedsiębiorcą, który wkładał w przemysł drukarski duży kapitał i zdolności organizacyjne. Wykonawstwo powierzał zawodowcom. Przez dłuższy czas zajmował się wyłącznie handlem księgarskim i finansował nakłady, które drukowali m.in. Florian Ungler, Hieronim Wietor i Jan Haller. Dopiero pod koniec życia, w 1543 roku, uruchomił własną oficynę drukarską. Oprócz agend księgarskich i drukarni założył własny warsztat introligatorski oraz nabył dwie papiernie pod Krakowem.

Synowie Marka - Stanisław i Mikołaj zostali wykształceni na drukarzy. Początkowo pracowali w oficynie ojcowskiej, która dożywotnio należała do matki. Drukarnia do 1565 roku nosiła nazwę "Oficyna Dziedziców Marka Szarffenberga". Synowie Marka zostali w 1554 roku nobilitowani przez cesarza rzymskiego Ferdynanda I i od tego czasu zmienili nazwisko z Szarffenberg na Szarffenberger. Zaczęli używać herbowego sygnetu drukarskiego - kozła wyskakującego z poza trzech gór.

Po śmierci matki, bracia Szarffenbergowie rozdzielili się. Stanisław został w domu ojcowskim (przy ul. św. Anny), gdzie drukował i prowadził księgarnię do 1584 roku. Natomiast Mikołaj (zm. 1606) przeniósł się do własnego domu przy ul. Grodzkiej i tu urządził oficynę (1565), w której rozpoczął wydawać statuty, konstytucje sejmowe, przywileje i inne druki urzędowe. Drukował również literaturę historyczną. Król Zygmunt II August obdarzył go na okres 15 lat przywilejem na wyłączne prawo drukowania statutów Królestwa oraz mianował typografem swojej kancelarii. Natomiast Stefan Batory udzielił mu przywileju na drukowanie i sprzedaż statutów i kronik mianując go drukarzem nadwornym. Mikołaj urządził drugą drukarnię wędrowną, która przenosiła się z miejsca na miejsce, podążając za królem i jego kancelarią. Po śmierci Mikołaja jego najstarszy syn, Jan, nieskutecznie próbował utrzymać drukarnię. Wkrótce, z powodu długów, zastawił ją i w 1616 roku sprzedał Franciszkowi Cezaremu.

Maciej Szarffenberg (zm. 1547), krewny Marka, uruchomił własny warsztat około 1526 roku. Do 1531 roku pozostawał w spółce z Markiem i drukował wszystkie jego nakłady. Dzięki protekcji królowej Bony, Maciej otrzymał przywilej, dzięki któremu miał prawo drukowania kalendarzy krakowskich, co było przedsięwzięciem opłacalnym.

Po śmierci Macieja w 1547 roku, warsztat poprowadziła żona, Helena, a gdy syn Hieronim doszedł do pełnoletności, przejął zarząd drukarni, która w latach 1548-1556 nazywała się jego imieniem. Hieronim zmarł w 1555 roku na zarazę panującą wtedy w Krakowie. Firmę przejęła jego żona, która w 1557 roku wyszła za mąż za Mateusza Siebeneichera. Dawna oficyna Macieja istniała nadal, ale jako własność rodziny drukarskiej Siebeneicherów.

Działalność we Wrocławiu

Kryspin Szarffenberg (zm. 1576), wywodzący się ze śląskiej linii rodziny, osiadł w 1545 roku w Zgorzelcu i tam samodzielnie prowadził księgarnię. Wkrótce przeniósł się do Wrocławia, gdzie w 1551 roku uzyskał prawo miejskie jako drukarz i drzeworytnik. Odkupił drukarnię od Andrzeja Winklera.

Po śmierci Kryspina w roku 1576, drukarnię objął syn, Jan. Prowadził ją do 1586 roku. Firma trwała do roku 1590, kiedy to wdowa po Janie, Magdalena, wniosła ją w posagu, poślubiając Jerzego Baumanna. W jego rodzinie firma przetrwała do 1748 roku.

Syn Jana i Magdaleny, Kryspin Szarffenberg młodszy, w 1606 roku uczył się drukarstwa w Krakowie, a potem w 1611 roku otworzył zakład typograficzny w Nysie.

Rodzina Szarffenbergów intensywnie działała przez całe stulecie w różnych gałęziach wytwórczości i kolportażu książki, a niektóre warsztaty istniały później jeszcze dwa stulecia w rękach innych właścicieli.